چگونه ویراستار متن خود باشیم؟

مرجع اصلی تمام ویراستاران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. در وبسایت فرهنگستان دو کتاب برای دانلود رایگان موجود است؛

۱- دستور خط فارسی

۲- فرهنگ املایی زبان فارسی

اولی درمورد قوانین فاصله‌گذاری است و دومی مثال‌های زیادی از نحوه‌ی املا واژه‌های مختلف (به ترتیب حروف الفبا) آورده است.

هم‌چنین می‌توانید به سامانه‌ی فرهنگ املایی مراجعه کنید، کلمه‌ی مورد نظر خود را جستوجو کنید و املای درست آن را ببینید.

این سامانه سریع اما ناقص است. به طور کلی یک حرکت رو به جلو در حوزه ویرایش متن است.

در ادامه چند قانون کلی ویرایش را با هم بخوانیم؛

• به جای «می‌باشد» از «است» استفاده کنید.

• واژه‌های «جرئت»، «هیئت»، «مسئول» و «مسئله» را به این شکل بنویسید.

• نشانه‌های درنگ به کلمۀ قبل از خود می‌چسبند و از کلمۀ بعد از خود فاصله می‌گیرند.

• نشانه‌های دربرگیر به کلمات داخل خود می‌چسبند و از کلمات بیرون از خود فاصله می‌گیرند.
  اگر نشانه‌ی درنگ و دربرگیر کنار هم آمدند، حق با دومین نشانه است مثل   ).   .)

• در انتهای جملاتِ مستقل نقطه بگذارید.

• گیومهٔ فارسی استفاده کنید و به جای آن، پرانتز یا علائم انگلیسی تایپ نکنید:
  «این جمله داخل گیومهٔ فارسی تایپ شده» ”اما این جمله بین علائم نقل‌قول انگلیسی تایپ شده“.

• برای افزایش خوانایی متن، سعی کنید کل متن را یک‌تکه ننویسید و آن را به پاراگراف‌های کوچک‌تر تقسیم کنید. پاراگراف‌ها را بیش‌ازحد طولانی نکنید، و پاراگراف‌های خیلی بلند را به پاراگراف‌های کوچک‌تر تقسیم کنید.
• پیشوندها، پسوندها، علائم جمع و… را با نیم‌فاصله به کلمهٔ اصلی جفت کنید:
  هم‌داستان، داستان‌نما، خانه‌ی، دقیقه‌ای، بچه‌ها، می‌روم، می‌نویسم، زبان‌بسته، کره‌خر، بی‌ادب، بی‌صدا، حمله‌ور، ضربه‌ام، چهره‌اش.
  اگر شک دارید، از خود بپرسید آیا این عبارت یک‌تکه تلفظ می‌شود؟ مثلا کلماتِ «امام‌زاده» و «خویشتن‌دار» یک‌تکه تلفظ می‌شوند؛ پس اجزای آن‌ها را با نیم‌فاصله جفت کنید.
  

• در محاوره گاهی یکسره‌نوشتنِ کلمه اشکالی ندارد (مثل: میگم، میشه)، ولی نیم‌فاصله به خوانایی کمک می‌کند (مثل: می‌بینه، می‌شینه).

• پیشنهاد من برای تولیدکنندگان محتوا، خواندن کتاب بهتر بنویسیم از رضا بابایی است. کسانی که نامه‌های اداری می‌نویسند می‌توانند کتاب به زبان آدمیزاد: کارگاه پاکیزه‌نویسی اداری را هم بخوانند. زبان این کتاب جذاب و طنزآمیز است.

• بهترین فونت‌ها برای نوشتن عبارت‌ است از: ساحل، تنها، وزیر، صمیم، ایران سنس و… چون چشم‌نوازند و برای چاپ و نوشتن در صفحات مجازی مناسب هستند.

• اگر به دنبال قلم‌های خاص‌تری مثل نستعلیق هستید؛ دو راه دارید یا می توانید فونت‌هایی مانند قلم برتر را خریداری کنید یا از قلم‌های رایگان استفاده کنید. کیفیت قلم‌‌های غیررایگان بالاتر است اما اگر برای کار شما، توجیه اقتصادی ندارد فونت‌های رایگان را دانلود کنید. 

• برای ویرایش متن خود می‌توانید از نرم‌افزارهای ویراستیار، پاکنویس و ویراویراستار استفاده کنید که به صورت یک افزونه به فایل word شما اضافه ‌می‌شوند یا به وبسایت‌ ویرایش خودکار مراجعه کنید و متن خود را در آن کپی کنید. 

این متن چکیده‌‌ی مطالبی بود که در باشگاه نویسندگی شیراز (در تاریخ ۲۴ آبان ۱۴۰۰) ارائه شد و منبع آن وبسایت ویراستاران است. 

منابع: وبسایت «ویراستاران» و مجله «نبشت»

سوال: مهم‌ترین چالش شما برای ویرایش متن چیست؟